TEKST EVA HOEKE FOTO'S HARMEN DE JONG
"Ik ben geboren op de Joos Banckersweg, een straat die parallel loopt aan de Admiraal de Ruijterweg. Later zijn we naar het Bos en Lommerplein verhuisd. Achteraf heb ik wel eens gedacht: wat gebeurden er toch rare dingen in die buurt. Er was veel woede, veel onrust. Het waren de jaren van de verzuiling, de openbare school vocht met de katholieke. Maar het was ook spannend: mijn broers die rondhingen met Indische jongens, mijn zusters die zich op zaterdagavond opmaakten en naar de Everly Brothers luisterden. West Side Story. Veel herrie, veel eten, een echt Joods gezin. Maar als ik las, was het stil. Om me heen kon het razen, als ik las was ik in mijn eigen, veilige wereld."
De Telegraaf
"Daar heb ik van 1993 tot 2006 voor gewerkt als literair recensent. Ik had Nederlands gestudeerd en gaf les op het gymnasium - maar eigenlijk wilde ik over literatuur schrijven. Op een dag heb ik gewoon De Telegraaf gebeld en ben ik aangenomen, wat heel bijzonder was, want daar kwam je zomaar niet in. Maar ze waren meteen enorm enthousiast. Zelf boeken schrijven durfde ik toen nog niet, dat was een brug te ver."
"Of ik me thuis voelde bij De Telegraaf? We hadden een geweldige kunstredactie, vergis je niet, een eiland binnen de krant. Maar in literaire kring werd er met dedain naar gekeken, dat klopt. Sommige uitgevers stuurden me niet eens boeken! Niet dat ik daarmee zat: ik was goed in mijn werk en maakte mooie interviews, die deden niet onder voor andere interviews. Bovendien hou ik wel van een beetje knokken. Nee, nu lees ik De Telegraaf niet meer. Het is me te populistisch geworden."
Held
"Mag het ook heldin zijn? Alice Munro, de beste nog levende verhalenschrijfster. Lydia Davis. Marguerite Yourcenar, de eerste vrouw die lid werd van de Académie francaise. En van Nederlandse bodem... Nee, dan zou ik geen held kunnen noemen. Ja, misschien één: Couperus. En Frederik van Eeden, Van de koele meren des doods. En Lodewijk van Deyssel, ik ben dol op de naturalisten. Maar verder... Een held is iemand die je boven jezelf stelt, dat heb ik niet onder de moderne schrijvers."
"Mag het ook heldin zijn? Alice Munro, de beste nog levende verhalenschrijfster. Lydia Davis.
Privédomein
"Privédomein is ontstaan met vragen. Als je overkomt wat mij in 2012 is overkomen - iemand met wie je zeventien jaar bent getrouwd wil van de ene op de andere dag niet meer met je praten, niet eens meer met je in dezelfde ruimte zijn - dan zit je met een heleboel vragen. Allereerst: wie was die man? Als hij mij nu zo haat, heeft hij me dan ook al gehaat toen wij samenwoonden en -werkten? En heb ik dat niet gezien? Of wílde ik het niet zien? Je wordt een detective van je eigen verleden. Teruglezen, in mijn aantekeningenboekjes, en in zijn romans, want mijn man de schrijver heeft zeventien jaar lang over mij geschreven. Het ging altijd over I., zijn grote liefde, ideale partner, het kon niet op. De weerslag van die zoektocht is Privédomein geworden. Of mijn vragen zijn beantwoord? Nee, natuurlijk niet. De liefde is iets raadselachtigs."
Atte Jongstra
"En dan zeg ik: wie weet wie Atte Jongstra is? Dit boekt roept het niet op. Het is dat jij zijn naam noemt. Mijn roman is niet voor een klein literair cirkeltje bedoeld. Ik heb hem niet voor niks mijn man de schrijver genoemd. En dat sommige mensen hem kennen, tja, daar kan ik niks aan doen. Het maakt me ook niet uit. Ik ben schrijver, ik doe wat schrijvers al honderden jaren doen, en dat is schrijven over hun eigen leven. En dat leven was zeventien jaar met deze man, dus ja. Nee, ik weet niet wat hij van dit boek vindt. Echt niet. Het interesseert me ook niet, dus ik ga hier verder niet op in."
Karaktermoord
"Van wie? Sorry, maar dat vind ik echt flauwekul. Hoe kom je überhaupt aan dat woord? Het doel van dit boek was laten zien hoe machteloos je bent als je man depressief wordt. Dat je iemand van een leuk, geestig, vrolijk persoon ziet wegsijpelen in somberte, cynisme, drank, jaloezie, lethargie, álles. Het verdriet kijkt met samengeknepen ogen toe. Dáár gaat het om. Een roman is het verhaal van een leven in de val die de wereld is geworden. Dat is de waarheid, en die ga ik niet verdraaien. Maar dat maakt het nog geen karaktermoord."
Arjan Peters
"God o god o god... In zijn column noemt hij Privédomein kleuterproza. En hij zei ook: het is wachten op de gelaagde roman van de schrijver. Hahaha! Typisch mannelijk chauvinisme: vrouwen mogen niet over hun huwelijksleven schrijven, laat dat maar aan de mannen over. Je merkt gewoon dat hij het boek helemaal niet heeft gelezen: hij gaat nergens inhoudelijk op in en zet het gewoon weg als revanche en roddel. Bij mijn eerste boek Woede deed Jeroen Vullings van Vrij Nederland precies hetzelfde. Als collega-recensent mag je kennelijk niet schrijven. Maar goed, Arjan Peters was al literair recensent bij de Volkskrant toen ik nog bij De Telegraaf zat, en dat was in 1992. Misschien wordt het tijd dat hij eens opstapt."
Bewijsdrang
"Dit boek is goed, dat weet ik. Mensen die er écht verstand van hebben, bijvoorbeeld van de uitgeverij, bevestigden dat. Het is een gelaagde roman. Hij gaat over liefde, over verlangen, over hoe we opgaan in verlangen. En het gaat over naijver, dat je als vrouw iets begint te doen wat de man al deed. De schrijver zei letterlijk: 'Ik zit niet te wachten op een vrouw die schrijft.' Waarom nam mijn man nooit mooie foto's van me? Waarom scheurde hij de omslagfoto van mijn boek? Schijnbaar was dat bedreigend. En dat zie ik veel om me heen: vrouwen met topposities en een man die daar niet tegen kan. Mijn boodschap aan vrouwen is: ga nooit onder je niveau zitten werken omdat je die man wil houden. Al kost het je je huwelijk: doe het niet."
Donna & Vita
"Mijn dochters uit mijn eerste huwelijk. Vita is 28, Donna 24. Vita is arts, Donna is archeologe en fotomodel. Nee, die laten zich niets vertellen door die kerels, maar goed, het kan iedereen gebeuren, de liefde is heel sterk en gevaarlijk. Maar die meiden ook, ha! Zou ik het ze zeggen als ik het zag gebeuren? Nee nee nee, dat moet je nooit doen als moeder, dat keert zich tegen je. Wim Sonneveld had zo'n liedje: je moet ze het graf in prijzen. Dat is veel effectiever."
De Bezige Bij
"Ik heb altijd al mijn boeken bij De Bezige Bij uitgegeven, en Privédomein zou daar ook uitgegeven worden, maar toen het boek af was, waren zij er nog niet klaar voor, kon het pas in het najaar worden uitgegeven. Toen heb ik gezegd: sorry jongens, het moet nú op de markt. Dus toen ben ik naar Prometheus gegaan. De Bezige Bij is niet per se de top, hoor. En sowieso ben ik niet afhankelijk van de status van een uitgeverij."
Racefietsclub
"Ik heb vorig jaar een tweedehands racefiets gekocht, een Giant, een hele goeie. En ik heb een clubje, wij doen aan 'velosofische wielertours'. Elke week gaan wij, een groep met allerlei creatieve mensen - schrijvers, filmers, zielsverwanten - richting Marken, Wormerveer, het Gooi, en daarna borrelen we. Het is elke keer een uitdaging om te zien of ik die veertig kilometer tegenwind overleef."
De Kring
"Ben ik ook lid van geworden na de scheiding. Ik was natuurlijk 32 jaar niet alleen geweest, en ineens dacht ik: hoe deed ik dat ook alweer? Ik ging nog wel naar De Zwart en De Pels en zo, maar ik wilde weer eens echt dansen. Dus dat doe ik nu, elke vrijdagavond. Dan is er een dj die oude funk draait, ben ik dol op, of juist muziek van deze tijd. Op woensdag speelt Benjamin Herman, ook goed."
Seks
"Seks is leuk, en seks is er altijd. Ja, nu ook. Ik heb geen vaste man, maar er zijn wel scharrels. Ik hou van mannen, ik hou van flirten, ik hou van het spel. Of het eng is om het na zo veel jaar weer eens met een ander te doen? Dat is heel bijzonder, ja. Tuurlijk. Maar ik heb geen gêne over mijn lichaam, ik heb geen hangbuik of zo. Natuurlijk blijft het spannend en eng, maar spannend en eng is niet altijd negatief, hè?"
The invisible woman
"Prachtige film! Het is het verhaal van de schrijver Charles Dickens. Dickens is geweldig, bij het Kruidvat kun je nu de hele serie voor een paar euro krijgen, moet je echt doen, Dickens is met vakantie gaan. Anyway, de film gaat over zijn verhouding met zijn minnares. Het mooie is dat die film vooral op háár focust. Jaaa, mijn boek kan zeker verfilmd worden. Welke acteurs? Die man die Dickens speelde, Ralph Fiennes, zou ook wel de schrijver kunnen spelen. En mijn rol zou door Annette Bening gespeeld moeten worden, die van American beauty. Mooie vrouw, en nog humor ook."
Hillary Clinton
"Grote bewondering voor. Die dossierkennis, die strijd met Obama. En dan, als je ziet dat je die niet kunt winnen, zo'n geloofwaardige positie innemen als minister van Buitenlandse Zaken... Een vakvrouw. Laten we hopen dat ze in 2016 president wordt, dat zou een enorme stap voorwaarts zijn voor vrouwen. Er is toch geen gelijkheid? In literatuur denkt men ook nog steeds dat mannen beter kunnen schrijven dan vrouwen. Dat moest maar eens afgelopen zijn."
Wim Daniëls
"Wie is dat? Een taalkundige? En hij zit vaak bij Pauw & Witteman? Dat kijk ik niet. Over male chauvinist pigs gesproken."
"Ik ben geboren op de Joos Banckersweg, een straat die parallel loopt aan de Admiraal de Ruijterweg. Later zijn we naar het Bos en Lommerplein verhuisd. Achteraf heb ik wel eens gedacht: wat gebeurden er toch rare dingen in die buurt. Er was veel woede, veel onrust. Het waren de jaren van de verzuiling, de openbare school vocht met de katholieke. Maar het was ook spannend: mijn broers die rondhingen met Indische jongens, mijn zusters die zich op zaterdagavond opmaakten en naar de Everly Brothers luisterden. West Side Story. Veel herrie, veel eten, een echt Joods gezin. Maar als ik las, was het stil. Om me heen kon het razen, als ik las was ik in mijn eigen, veilige wereld."
De Telegraaf
"Daar heb ik van 1993 tot 2006 voor gewerkt als literair recensent. Ik had Nederlands gestudeerd en gaf les op het gymnasium - maar eigenlijk wilde ik over literatuur schrijven. Op een dag heb ik gewoon De Telegraaf gebeld en ben ik aangenomen, wat heel bijzonder was, want daar kwam je zomaar niet in. Maar ze waren meteen enorm enthousiast. Zelf boeken schrijven durfde ik toen nog niet, dat was een brug te ver."
"Of ik me thuis voelde bij De Telegraaf? We hadden een geweldige kunstredactie, vergis je niet, een eiland binnen de krant. Maar in literaire kring werd er met dedain naar gekeken, dat klopt. Sommige uitgevers stuurden me niet eens boeken! Niet dat ik daarmee zat: ik was goed in mijn werk en maakte mooie interviews, die deden niet onder voor andere interviews. Bovendien hou ik wel van een beetje knokken. Nee, nu lees ik De Telegraaf niet meer. Het is me te populistisch geworden."
Held
"Mag het ook heldin zijn? Alice Munro, de beste nog levende verhalenschrijfster. Lydia Davis. Marguerite Yourcenar, de eerste vrouw die lid werd van de Académie francaise. En van Nederlandse bodem... Nee, dan zou ik geen held kunnen noemen. Ja, misschien één: Couperus. En Frederik van Eeden, Van de koele meren des doods. En Lodewijk van Deyssel, ik ben dol op de naturalisten. Maar verder... Een held is iemand die je boven jezelf stelt, dat heb ik niet onder de moderne schrijvers."
"Mag het ook heldin zijn? Alice Munro, de beste nog levende verhalenschrijfster. Lydia Davis.
Privédomein
"Privédomein is ontstaan met vragen. Als je overkomt wat mij in 2012 is overkomen - iemand met wie je zeventien jaar bent getrouwd wil van de ene op de andere dag niet meer met je praten, niet eens meer met je in dezelfde ruimte zijn - dan zit je met een heleboel vragen. Allereerst: wie was die man? Als hij mij nu zo haat, heeft hij me dan ook al gehaat toen wij samenwoonden en -werkten? En heb ik dat niet gezien? Of wílde ik het niet zien? Je wordt een detective van je eigen verleden. Teruglezen, in mijn aantekeningenboekjes, en in zijn romans, want mijn man de schrijver heeft zeventien jaar lang over mij geschreven. Het ging altijd over I., zijn grote liefde, ideale partner, het kon niet op. De weerslag van die zoektocht is Privédomein geworden. Of mijn vragen zijn beantwoord? Nee, natuurlijk niet. De liefde is iets raadselachtigs."
Atte Jongstra
"En dan zeg ik: wie weet wie Atte Jongstra is? Dit boekt roept het niet op. Het is dat jij zijn naam noemt. Mijn roman is niet voor een klein literair cirkeltje bedoeld. Ik heb hem niet voor niks mijn man de schrijver genoemd. En dat sommige mensen hem kennen, tja, daar kan ik niks aan doen. Het maakt me ook niet uit. Ik ben schrijver, ik doe wat schrijvers al honderden jaren doen, en dat is schrijven over hun eigen leven. En dat leven was zeventien jaar met deze man, dus ja. Nee, ik weet niet wat hij van dit boek vindt. Echt niet. Het interesseert me ook niet, dus ik ga hier verder niet op in."
Karaktermoord
"Van wie? Sorry, maar dat vind ik echt flauwekul. Hoe kom je überhaupt aan dat woord? Het doel van dit boek was laten zien hoe machteloos je bent als je man depressief wordt. Dat je iemand van een leuk, geestig, vrolijk persoon ziet wegsijpelen in somberte, cynisme, drank, jaloezie, lethargie, álles. Het verdriet kijkt met samengeknepen ogen toe. Dáár gaat het om. Een roman is het verhaal van een leven in de val die de wereld is geworden. Dat is de waarheid, en die ga ik niet verdraaien. Maar dat maakt het nog geen karaktermoord."
Arjan Peters
"God o god o god... In zijn column noemt hij Privédomein kleuterproza. En hij zei ook: het is wachten op de gelaagde roman van de schrijver. Hahaha! Typisch mannelijk chauvinisme: vrouwen mogen niet over hun huwelijksleven schrijven, laat dat maar aan de mannen over. Je merkt gewoon dat hij het boek helemaal niet heeft gelezen: hij gaat nergens inhoudelijk op in en zet het gewoon weg als revanche en roddel. Bij mijn eerste boek Woede deed Jeroen Vullings van Vrij Nederland precies hetzelfde. Als collega-recensent mag je kennelijk niet schrijven. Maar goed, Arjan Peters was al literair recensent bij de Volkskrant toen ik nog bij De Telegraaf zat, en dat was in 1992. Misschien wordt het tijd dat hij eens opstapt."
Bewijsdrang
"Dit boek is goed, dat weet ik. Mensen die er écht verstand van hebben, bijvoorbeeld van de uitgeverij, bevestigden dat. Het is een gelaagde roman. Hij gaat over liefde, over verlangen, over hoe we opgaan in verlangen. En het gaat over naijver, dat je als vrouw iets begint te doen wat de man al deed. De schrijver zei letterlijk: 'Ik zit niet te wachten op een vrouw die schrijft.' Waarom nam mijn man nooit mooie foto's van me? Waarom scheurde hij de omslagfoto van mijn boek? Schijnbaar was dat bedreigend. En dat zie ik veel om me heen: vrouwen met topposities en een man die daar niet tegen kan. Mijn boodschap aan vrouwen is: ga nooit onder je niveau zitten werken omdat je die man wil houden. Al kost het je je huwelijk: doe het niet."
Donna & Vita
"Mijn dochters uit mijn eerste huwelijk. Vita is 28, Donna 24. Vita is arts, Donna is archeologe en fotomodel. Nee, die laten zich niets vertellen door die kerels, maar goed, het kan iedereen gebeuren, de liefde is heel sterk en gevaarlijk. Maar die meiden ook, ha! Zou ik het ze zeggen als ik het zag gebeuren? Nee nee nee, dat moet je nooit doen als moeder, dat keert zich tegen je. Wim Sonneveld had zo'n liedje: je moet ze het graf in prijzen. Dat is veel effectiever."
De Bezige Bij
"Ik heb altijd al mijn boeken bij De Bezige Bij uitgegeven, en Privédomein zou daar ook uitgegeven worden, maar toen het boek af was, waren zij er nog niet klaar voor, kon het pas in het najaar worden uitgegeven. Toen heb ik gezegd: sorry jongens, het moet nú op de markt. Dus toen ben ik naar Prometheus gegaan. De Bezige Bij is niet per se de top, hoor. En sowieso ben ik niet afhankelijk van de status van een uitgeverij."
Racefietsclub
"Ik heb vorig jaar een tweedehands racefiets gekocht, een Giant, een hele goeie. En ik heb een clubje, wij doen aan 'velosofische wielertours'. Elke week gaan wij, een groep met allerlei creatieve mensen - schrijvers, filmers, zielsverwanten - richting Marken, Wormerveer, het Gooi, en daarna borrelen we. Het is elke keer een uitdaging om te zien of ik die veertig kilometer tegenwind overleef."
De Kring
"Ben ik ook lid van geworden na de scheiding. Ik was natuurlijk 32 jaar niet alleen geweest, en ineens dacht ik: hoe deed ik dat ook alweer? Ik ging nog wel naar De Zwart en De Pels en zo, maar ik wilde weer eens echt dansen. Dus dat doe ik nu, elke vrijdagavond. Dan is er een dj die oude funk draait, ben ik dol op, of juist muziek van deze tijd. Op woensdag speelt Benjamin Herman, ook goed."
Seks
"Seks is leuk, en seks is er altijd. Ja, nu ook. Ik heb geen vaste man, maar er zijn wel scharrels. Ik hou van mannen, ik hou van flirten, ik hou van het spel. Of het eng is om het na zo veel jaar weer eens met een ander te doen? Dat is heel bijzonder, ja. Tuurlijk. Maar ik heb geen gêne over mijn lichaam, ik heb geen hangbuik of zo. Natuurlijk blijft het spannend en eng, maar spannend en eng is niet altijd negatief, hè?"
The invisible woman
"Prachtige film! Het is het verhaal van de schrijver Charles Dickens. Dickens is geweldig, bij het Kruidvat kun je nu de hele serie voor een paar euro krijgen, moet je echt doen, Dickens is met vakantie gaan. Anyway, de film gaat over zijn verhouding met zijn minnares. Het mooie is dat die film vooral op háár focust. Jaaa, mijn boek kan zeker verfilmd worden. Welke acteurs? Die man die Dickens speelde, Ralph Fiennes, zou ook wel de schrijver kunnen spelen. En mijn rol zou door Annette Bening gespeeld moeten worden, die van American beauty. Mooie vrouw, en nog humor ook."
Hillary Clinton
"Grote bewondering voor. Die dossierkennis, die strijd met Obama. En dan, als je ziet dat je die niet kunt winnen, zo'n geloofwaardige positie innemen als minister van Buitenlandse Zaken... Een vakvrouw. Laten we hopen dat ze in 2016 president wordt, dat zou een enorme stap voorwaarts zijn voor vrouwen. Er is toch geen gelijkheid? In literatuur denkt men ook nog steeds dat mannen beter kunnen schrijven dan vrouwen. Dat moest maar eens afgelopen zijn."
Wim Daniëls
"Wie is dat? Een taalkundige? En hij zit vaak bij Pauw & Witteman? Dat kijk ik niet. Over male chauvinist pigs gesproken."
foto: Harmen de Jong